नेशनल माईक्रोफाईनान्सको तीन लाख कित्ता मध्ये १२ हजार कित्ता कर्मचारीहरुलाई र १५ हजार कित्ता सामुहिक लगानी कोषहरुलाई छुट्याईएको थियो । सर्बसाधारणको भागमा दुई लाख ७३ हजार कित्ता बाँकी थियो । त्यस मध्ये पनि ४० प्रतिशत ठूला लगानीकर्तालाई र ६० प्रतिशत साना लगानीकर्ताको भागमा पर्ने गरी बांडफांड मोडल तयार गरियो ।
अब हिसाव गरौं फाईदा भयो कि घाटा ?
पाँच हजार रुपैयाँ लगानी गरी ५० कित्ता सेयर आबेदन गर्नेहरु ४९ हजार ४२० जना थिए, चिठ्ठा प्रथाबाट उनीहरु मध्ये एक हजार दुई सय ९९ जनाले मात्र बल्ल बल्ल सेयर पाए, त्यसमा पनि १० कित्ता । अब अरु धेरै रकम लगानी गरेको भए धेरै सेयर पर्ने थियो होला भनेर भन्नु होला, त्यो पनि गलत नै हुने थियो । चार हजार आठ सय कित्ता अर्थात चार लाख ८० हजारसम्म रकम हालेको भए चिठ्ठा हुने रहेछ । पाँच लाख तीस हजार रुपैयाँ लगानी गरेर पाँच हजार तीन सय कित्ता आबेदन गरेको भए पनि पाउने १० कित्ता नै थियो । त्यस भन्दा माथि रकम बढाउँदै लगेर १० लाख रुपैयाँ फसाई १० हजार कित्ता माग गरेको भए मुस्किलले सबैभन्दा धेरै १९ कित्ता पर्ने रहेछ ।
अब गत साउन १६ गतेदेखि साउन १९ गतेसम्म आबेदन गर्न लाममा बस्दाको सास्तीको संझना गर्दै त्यस यताको १० लाख रुपैयाँको ब्याज हिसाब गर्नुहोस् । बार्षिक १२ प्रतिशतका दरले ब्याज र त्यसमा लागेको सेवा शुल्कको हिसाब गर्दा दुई महिनाको ब्याज २० हजार र सेवा शुल्क १ प्रतिशत अर्थात १० हजार जोड्दा खर्च भयो जम्मा ३० हजार रुपैयाँ । सेयर १९ कित्ता दुई महिनापछि सुचिकृत भएर आयो र मूल्य प्रति कित्ता १००० रुपैयाँ नै भयो भने पनि जम्माजम्मी १९ हजार रुपैयाँ आउने रहेछ । घाटा भयो कि नाफा एकपटक गंभीर चिन्तन गर्नुहोस् ।
धेरै रकम नहाली थोरै रकमको सेयर आबेदन गरेको भए पो फाईदा हुन्थ्यो कि ? यता तिर झन् बेहाल नै हुने रहेछ । ५० कित्ताका लागि आबेदन गर्न लाममा बस्नु र १० हजार कित्ताका लागि आबेदन गर्दाको दुख बराबर थियो । चार हजार आठ सय कित्तासम्म माग गर्नेले सेयर पाउने नपाउने ठेगान नहुने रहेछ, त्यसभन्दा माथिको हकमा पनि सेयर पर्दा घाटाकै हिसाब । झन् चिठ्ठा भएर सेयर नपर्नेको त हिसाब गर्नै परेन ।
नेशनल माईक्रोफाईनान्समा दुई लाख ७३ हजार कित्ता सेयर अर्थात दुई करोड ७३ लाख रुपैयाँका लागि १० करोड ७१ लाख ६३ हजार रुपैयाँ बराबरको आबेदन परेको थियो ।
उसो भए साना कम्पनीको साधारण सेयर आबेदन खुल्दा सहभागी नै नहुने त ? यो गंभीर प्रश्न धेरैले सोध्न सक्छन् । सहभागी हुनैपर्छ तर कम्पनीको अबस्था र सेयर पर्नसक्ने वा नसक्ने अबस्था पनि बिचार गर्नुपर्छ ।
नेशनल माईक्रोफाईनान्सले जब एकजना लगानीकर्तालाई १० हजार कित्ता सेयर दिनै सक्ने अबस्था थिएन त १० लाख रुपैयाँसम्म लगानी गर भनेर भन्नु नै गलत थियो । बढीमा एक हजार कित्तासम्म आबेदन गर्न सकिने ब्यवस्था गरिएको भए धेरैले सेयर पाउने अबस्था हुने थियो ।
कम्पनीहरुले जारी गर्ने सेयर संख्याको हिसाबमा लगानीको अधिकतम सिमा पनि ब्यवस्थित गर्नुपर्ने आबश्यकता अब खटकिएको छ ।
सेयर बजारप्रति सर्बसाधाणमा फैलिदै गएको चेतना र लगानीयोग्य रकम अरु क्षेत्रमा जान नसक्ने अबस्थाले गर्दा धेरै मानिसहरु सेयर बजारतिर ओईरिएका छन् । यसरी हेर्दा दोस्रो बजारमा भन्दा प्राथमिक सेयर निश्काशनमा बढी आकर्षण रहेको लेखिएको छ । यस्तो बेलामा आफ्नो लगानीयोग्य रकमको लागत र त्यसलाई अन्य क्षेत्रमा परिचालन गर्दा हुनसक्ने लाभको तुलनात्मक अध्ययन गरी सेयर बजारमा लगानी गर्दा नै उचित हुने देखिन्छ । नयाँ लगानकिर्ताले प्राथमिक सेयर निश्काशनमा सहभागिता जनाउनु भन्दा पनि सामुहिक लगानी कोषहरुको ईकाई दोस्रो बजार मार्फत किन्नुमा पनि लगानीको सुरक्षा र ढुक्कको फाईदा नै छ ।
अब साधारण सेयरमा आबेदन गरेको पैसा फिर्ता आउँदा आबेदन पत्रमा उल्लेख गरिएको बैंक खातामा आउने र सेयर पनि सिधै डिम्याट खातामा जम्मा हुने भएकाले लगानीकर्ताले बिगतमा भोग्दै आएको पीडा केही कम भएको छ । सेयर नपरेको पैसा फिर्ता रसिद लिन, त्यसलाई बैंकमा जम्मा गर्न, सेयर प्रमाण पत्र लिन घण्टौं लाममा बस्न, बेच्न पर्दा हस्ताक्षर प्रमाणिकरण गराउन भोग्नु पर्ने सास्ती हटेको छ । यसमा चााही सेयर पर्नेले खुशी मनाउँनै पर्छ ।
