नेपालमा मोबाइल एसेम्बल लामो समयदेखि चर्चाको बिषय बन्दै आएपनि अब सरकारले तीब्र प्रक्रिया अघि बढाएको छ ।
एसेम्बल गर्नेगरी नेपालमा उद्योगहरु घमाधम खुल्ने क्रममा छन भने कति उत्पादन भइरहेका छन् । नेपालमा बार्षिक अबौं रकमका लाखौं मोबाइल नेपालमा आयात हुँने गरेको छ । अहिले सबै नेपालीको हातमा स्मार्टफोन र इन्टरनेट देखिन्छ ।
नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणका अध्यक्ष पुरुषोत्तम खनालले नेपालमै मोबाइलको उत्पादन गर्ने बिषयमा अध्ययन थालिएको बताए ।
‘नेपालमा नै मोबाइलको एसेम्बलिङ तथा रिफुर्बिस गर्ने लगाएतको सम्भावित उद्योग जन्य ब्यबसाय मार्फत रोजगारी तथा आय आर्जनमा टेवा पुग्ने सम्बन्धित कार्यको लागि अध्ययन थालिएको छ’ उनले भने ।
भन्सार विभागको पुस महिना सम्मको तथ्याङ्क हेर्दा २४ अर्बको मोबाइल फोन आयात भएको छ । पछिल्लो समय नेपालमा मोबाइल फोनको प्रयोग उच्च दरमा बढिरहेको कारण पनि नेपालमा मोबाइल तथा ल्यापटपको एसेम्बल उत्पादन हुनु जरुरी गरेको सरोकारवाला बताउदै आएका छन् ।
अहिलेको अवस्थामा नेपालमै मोबाइल एसेम्बल उत्पादन भयो भने नेपाली ग्राहकले केहि सस्तो दरमा भएपनि मोबाइल फोन खरिद गर्न सक्ने छन ।
विश्वव्यापी रुपमा बढ्दो प्रविधिको कारण मोबाइल, ल्यापटप, अटो, ट्यावलेट जस्ता बिषय अपरिहार्य जस्तै भएको छ । जसको कारण नेपालमा पनि यस्ता समाग्रीको उत्पादनमा जोड दिन आवश्यक रहेको प्राधिकरणको भनाई छ ।
नेपालमा प्राय विदेशी व्रान्डकै समाग्रीको एकाधिकार छ । विदेशी ब्रान्डको एकाधिकारले नेपाली प्रोडक्ट पनि ओझेलमा पर्नेगरेका छन् । हाल प्राधिकरणले नेपालमा आयात भइरहेको मोबाइलहरुलाई कसरी,कुन मोडलको उत्पादन मोडमा जाने भन्ने बिषयमा अध्ययन भइरहेको प्राधिकरणका अध्यक्ष पुरुषोत्तम खनालले बताए ।
‘हामी मोबाइल व्यवसायी तथा सरकारसँग यो बिषयमा छलफलको क्रममा छौं’ उनले भने बार्षिक अबौं रुपैयाँका आयात हुँने मोबाइललाई नेपालमै एसेम्बल उत्पादन गर्न सक्यौ भने सकारात्मक प्रभाव पर्छ’ ।
यस अघि नेपालमा विभिन्न समाग्रीका एसेम्बल प्लान्ट उत्पादन सुरु भइसकेका छन् । नेपालमा अहिले बजाज मोटरसाइकल, टिभिएस मोटरसाइकल, सेटअप बक्स लगाएत एसेम्बल उत्पादन भइरहेका छन् ।
के भइरहेको छ प्रक्रिया ?
प्राधिकरणले मोबाइलको उत्पादनको सम्भावना बार छिटै अध्ययन गरेर अघि बढ्ने तयारी गरेको छ । उत्पादनसँगे मोबाइल फोनलाई रिफर्बिस गर्न सकिन्छ वा सकिदैन भनेरपनि तिव्र अन्तराष्ट्रिय अभ्यासलाई हेरिरहेको छ ।
रिफर्बिस भनेको पुराना स्मार्टफोनलाई विभिन्न कम्पनीले प्रमाणीकरण गरेर पुनः नयाँ जस्तै बनाएर बजारमा बेच्ने कार्य भने बिझिन्छ । मोबाइल फोन उत्पादन गर्ने बिषय अध्ययनको लागी अध्ययनका लागि प्राधिकरणले कार्यदल नै गठन गरिसकेको छ ।
जसमा अर्थ मन्त्रालयका प्रतिनिधि, सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका प्रतिनिधि, मोबाइल इम्पोटर्स एशोसियसनका प्रतिनिधि, स्वतन्त्र विज्ञ र प्राधिकरणका प्रतिनिधि रहेका छन् ।
यसबाट अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास, अहिलेको अवस्था, नेपाल सरकारको कर व्यवस्था लगायतका अन्य आवश्यक कागजातको अध्ययन गरी एक प्रतिवेदन तयारी छ ।
