ज्याेति शाह ।

जट्टाधारी कपाल,शरीरमा कपडाको नाममा सेतो धोती,पछ्यौरा र खाली खुट्टा, एक सन्त (बाबा) हर दिनजसो काठमाडौंको एक ब्रोकर कम्पनीमा देखिन्छन् । शेयर बजारमा ती सन्त देख्नेलाई अचम्म लाग्न सक्छ । तर ति व्यक्ति सन्त मात्र नभई दोश्रो शेयर बजारका खेलाडी पनि हुन् ।

भनिन्छ साधुसन्तको आयु हुँदैन, जात हुँदैन, नाम हुँदैन । यि सन्तले आफ्नो उमेर भन्न नचाहे पनि उनको नाम भने शेयर बजारमा प्रायलाई थाहा छ । बिदुर भट्टराई,यी सन्तको वास्तविक नाम हो ।काठमाडौंको स्युचाटारको एक कुटीमा बस्दै  आइरहेका बिदुरले कानुन विषयमा स्नातक गरेका छन् ।

बिदुरका अनुसार शेयर बजार हर व्यक्तिका लागि हो । उनी भन्छन्,"हर उमेर, तह, क्षेत्र,पेशा, जात र  लिंगका लागि शेयर बजार हो। अर्थ अर्थात पैसा जन्मदेखि मुत्युसम्मका लागि आवश्यक हुन्छ।त्यसैले अर्थकालागि शेयर कारोबार उत्तम विकल्प हो।"

सन्त बिदुरका अनुसार शेयर बजार सबैको साझा मंच हो ।

मध्यम वर्गीय परिवारमा जन्मेका बिदुरको बाल्यकाल सामान्य बित्यो । उनको परिवारमा बुवा,आमा, भाई र बहिनी छन् ।

एक सामान्य युवाको जीवन बिताइरहेका बिदुरको २०५७ सालमा जीवन परिवर्तन भयो । उनी आफ्नै चाहना अनुरुप सन्त जीवनमा प्रवेश गरे । उनी भन्छन्,"मनमा साधु बन्ने बेजोड चाहना थियो । बचपनदेखि नै साधुसन्तप्रति प्रेमभाव थियो । त्यसैलाई पुरा गर्न स्नातक तहको अध्ययन पछि आध्यात्मिक जीवनतर्फ लागेँ । ५ वर्ष त यो भेष बनाउनै लाग्यो ।"
निरन्तर १९ वर्षदेखि उनी सासांरिक जीवनबाट पर छन् । तर पनि सामान्य जीवन त्याग्ने बिदुरले शेयर जीवन भने त्याग्न सकेनन् ।
एकपटक उनी साधु बन्न घर छोडे । तर पछि कारणबश उनी घर फर्किए र घरमै बसी सन्तको जीवन बिताउन लागे ।

बिदुरलाई शेयरका बारेमा ज्ञान भएपनि उनले पूर्ण रुपमा लगानी गरेका थिएनन् । तर परजीवि भएर बस्न उनको मनले मानेन । उनी विगत सम्झन्छन्,"अध्ययन सकिसकेपछि घरको भरमा ५ वर्ष बसेँ तर अब आत्मनिर्भर हुनुपर्छ भन्ने लाग्यो र लगानी गरेमा जीवन सहज हुन्छ भन्ने सोचें र बजार प्रवेश गरेँ ।" 

आम मानिस भन्दा फरक छ उनको जीन्दगी तर शेयर बजारमा भने सबै सरह कारोबार गर्छन् । उनको जीवनका अन्य रुचि परिवर्तन भए पनि उनको शेयर तर्फको रुचि भने कहिल्यै परिवर्तन भएन ।

• क्याम्पस आउँदा जाँदा नेप्सेको झ्यालबाट चिहाउँथे

बिदुरलाई शेयर सम्बन्धि सामान्य ज्ञान कलेज पढ्दा नै थियो । २०४७ साल तिर उनी कानुनमा प्रविणता प्रमाणपत्रको अध्ययन गर्थे । त्यो समय डिल्लीबजार स्थित नेप्सेको कार्यालय नै उनको सधैँको बाटो पर्थ्यो । नेप्सेमा दैनिकजसो भीड देखिन्थ्यो । कहिले काँही झ्यालबाट पनि चिहाउँथे उनी । सो क्रममा शेयरप्रति उनमा चासो जाग्यो । पछि उनले शेयर बजार र कारोबारको बारेमा त्यहाँबाट नै बिस्तारै जानकारी पाएँ ।

बिदुरले शेयर लगानी केवल ५ हजारले शुरू गरेका रहेछन् । उनी सम्झिन्छन्,"एनआईडिसिएलको प्रति कित्ता १० रुपैयाँका दरले ६०० कित्ता खरिद गरेँ । समयावधि सकिएपछि नाफासहित फिर्ता पनि पाएँ । "
उनी शुरुवाती दिनका शेयर अनुभव यसरी स्मरण गर्छन्,"२०५७ साल भन्दा अघिको बुल केवल हेरेँ मात्र । त्यो समय बिस्तारमा थाहा भएन त्यसैले लगानी गरिएन । त्यसपछिको बुल हेरेर लगानी गर्ने कोशिश गरेँ तर हेरेर नै चित्त बुझाएँ । अहिले पछिल्लो बुलमा भने अलिअलि कमाएँ",उनी मुकुराउँछन् ।

•  फरक जीन्दगी , फरक सोच

बिदुर समाजमा देखिएका साधुसन्त भन्दा फरक सोच्छन् । साधुलाई शेयर बजार र आम्दानीसँग के चासो भन्ने प्रश्नहरु उनका सामु दैनिजसो तेर्सिन्छन् । उनी जवाफ दिन्छन्,"समाजमा साधुले सबै त्याग गर्ने र पेट पाल्नका लागि कर्म नगर्ने, मागेर नै गुजारा गर्ने चलन छ । तर मैले आफ्नै हातखुट्टा चलाई आफ्नै क्षमता र परिश्रम प्रयोग गरेर जिउँछु भन्ने सोचका साथ शेयर बजारमा लागेँ । "

बिदुरले शेयर जीवन मागेर खान नपर्ने र कसैको आश्रयमा बाँच्न नपर्ने भएकाले रोजेको बताउँछन् । "साधुको त्याग्त जीवन भन्ने सोचाइ छ । तर हर कोहीलाई बाँच्नकालागि आधार चाहिन्छ । यहाँ आफ्नो भएको त्याग्ने र अरुको ग्रहण गर्ने चलन व्याप्त छ । त्यो कता कता मलाई अमिल्दो लाग्यो । भोक लागेपछि पेटले खोज्छ र मागेर खाएपछि त्याग भन्ने कुरा त हरायो नि !" उनी प्रष्ट पार्छन् ।

"पहिले मलाई शेयर बजारमा समायोजित हुन अप्ठ्यारो भयो । साधु पनि बन्ने र त्यागी पनि कसरी बन्ने भन्ने सवाल उठ्यो । त्यसैले आफूसँग भएकोलाई सही तरिकाले उपभोग गर्छु, आँफै कमाउँछु बरु भएमा अरुलाई पनि दिन्छु",सन्त बिदुर भन्छन् ।

• गाईको दूधको भरमा जिन्दगी

१७ वर्षदेखि बिदुर केवल गाईको दूधको भरमा बाँचेका छन् । उनले अन्नका नाममा फलफूल समेत खाने गरेका छैनन् । उनी दैनिक ३ माना दूध पिउँछन् । पहिले उनी कैयौँ दिनसम्म भोकै साधनामा लाग्ने गर्थे । तिर्थ यात्रा गर्दा उनले दूध नपाउने स्थानमा भोकभोकै ११ दिनसम्म पनि हिँडेको अनुभव सँगालेका छन् । अहिले गाईको दूध नपाएको अवस्थामा उनी पानीको सहारामा बस्ने गर्छन् । ब्रोकर कम्पनीमा प्रत्येक दिन आइरहने उनी आफ्ना साथमा गिलास पनि बोकेर हिँड्छन् । उनी आफू स्वस्थ , खुशी र सन्तुष्ट भएको बताउँछन् ।

• तनाबरहित तर जोखिमपूर्ण शेयर जीवन

बिदुर आफूलाई जोखिमपूर्ण लगानीकर्ता भन्न रुचाउँछन् । राम्रो कम्पनीले राम्रै प्रतिफल दिने आशामा  उनले त्यसैमा लगानी गर्ने गरेका छन् । उनी लघुवित्तमा लगानी गर्न उचित ठान्छन् । बिदुर थप्छन् ,“लगानी पैसा कमाउनकै लागि गरिने भएकाले राम्रै कम्पनीमा लगानी गर्दा राम्रै नाफा पाईन्छ । घटे राम्रै चोट लाग्छ या बढेमा हर्सित नै बनाउँछ । जोखिम लिन रुचाउँछु म । ”

अन्य लगानीकर्तालाई उनी आफ्नो क्षमता बुझेर लगानी गरेमा तनाव झेल्न नपर्ने सुझाउँछन् । उनी थप्छन्,"मैले पनि ऋण गरेर लगानी गर्ने गर्छु। कहिले काँही तनाब होला जस्तो पनि हुन्छ । शेयर बजारमा पसेपछि जति नै भएपनि अपुग हुन्छ। अपुग रकमलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने ? भन्ने मानसिकता तयार गर्नुपर्छ । शेयर व्यवस्थापन गर्ने आधार चाहिँ अन्य क्षेत्रको यसलाई बनाउँछु भन्ने आँटकासाथमा स्पष्ट भएमा समस्या आउन सक्दैन।"

बिदुरले पुख्र्यौली जग्गालाई आधार बनाएर पनि लगानी गर्ने गरेका छन् । बजार बढेपनि उनका पुराना घाटा यथावत छ । तर समग्र कारोबारका आधारमा आफूलाई घाटा नभएकोमा उनी ढुक्क देखिन्छन् ।"आध्यात्मिक जीवनका कारण पनि म सन्तुष्ट भएको होला तर पनि आफूले गरेको कर्ममाथि विश्वास हुनुपर्छ",उनी भन्छन् । "कि कर्म नै नगर्नु कि आँटेपछि विश्वास र धैर्यताकासाथ लगानी गरेमा फल मिल्छ । "जुन पैसा हामी शेयरमा लगानी गर्छौँ, त्यो नचलाई परिआएको खण्डमा अन्तैबाट खर्च निकाल्न सकेमा पनि शेयर बजारमा टिक्न सकिने उनको तर्क छ ।

दोश्रो शेयर बजारका खेलाडी सन्त बिदुरले गएको बुलमा सबै शेयर बेचेर गाडी किनेको सुनाउँछन् । उनले आफ्ना परिवारकालागि उक्त गाडी किनेका हुन् ।

त्यसपश्चात १६००को बजार इन्डेक्समा उनले फेरि शेयर कारोबार गरे । उनी भन्छन्," ती शेयर अहिले पनि माईनसमा नै छ,कुरिरहेको छु । मैले त्यो समयदेखि शेयर बेचेको छैन । १०९८ मा बजार इन्डेक्स आउँदा आफ्नो ब्याक सपोर्टले भरथेक गरेर बसेको छु ।"

बिदुरले हाल पनि शेयर किनिरहेका छन् तर बेचेका छैनन् । 

"लगानीकर्तालाई प्रतिफलको आशा हुन्छ । त्यसैले जुन कम्पनी लगानीमैत्री हुन्छन्, त्यसमा लगानी गर्छु । केही साना लघुवित्तमा पनि लगानी गरेको छु । तर प्राय राम्रा कम्पनी बुझेर मात्र धेरै लगानी गर्छु",उनी थप्छन् ।

हालको बजारलाई मध्यनजर गर्दै उनी आफ्नो व्यक्तिगत कारोबारका आधारमा भन्छन्,"कर्मसियल बैंकमा त्यति धेरै रिटर्न छैन। निक्षेपमा राख्दा र शेयरमा लगानी गर्दा उतिकै नाफा हुन्छ या त्यति पनि हुँदैन भने शेयरमा किन लगानी गर्ने ? "उनी प्रश्न गर्छन् ।

•  जीविकोपार्जनको बाटो बन्यो शेयर कारोबार

शेयर बजारका नाफाले केही गर्ने बिदुरको योजना छैन । उनी भन्छन्,"अघिल्लो बुलमा अलि अलि कमाएको थिएँ। भर्खर लगानीको साउँ आउँला जस्तो भएको छ । करेक्शन भइरहेको छ । कमाएर यो गरौँला, त्यो गरोँला भन्ने नै छैन। शेयर बजारमा म पैसा कमाउँछु भन्ने उद्देश्यले आएको हैन । म केही गरि आफ्नो गुजारा चलाउँछु भनेर मात्र आएको हुँ । गर्दै गएपछि अब भने आधार जस्तै भएको छ ।" 
शेयर कारोबार गर्न सबैलाई अग्रसर हुन आग्रह गर्दै बिदुर भन्छन्,"अर्थोपार्जन गर्नकालागि सहज छ । कुनै मेहेनत गर्नुपर्दैन । घरमै बसेर पनि लगानी गर्न सकिन्छ । शेयर बजार बुझेका र नबुझेका सबैले शेयर बजारमा आउँदा उचित हुन्छ।" 

"मानिसको जीवन अर्थसँग सम्बन्धित हुन्छ, चाहे ऊ जंगलमै ध्यान किन नगरोस् । आफूसँग भएका थोरै या धेरै होस्, चाहे शेयर बुझेको होस् या नबुझेको होस्, शेयरमा लगानी गर्दा बिना मेहेनत  नै राम्रो प्रतिफल प्राप्त हुने मैले देखेँ । थोरै लगानी गरेमा पनि केही नाफा कमाउन सकिन्छ",बिदुर सुझाव दिन्छन् ।

केही तिता अनुभव

बिदुरले जीवनमा खासै संघर्ष गर्नु परेको छैन तर उनले जीवनमा धेरै अपमान पनि भोगेका छन् । उनका स्मरणमा केही नमिठा याद अझै ताजा छ । "सुरुमा म ब्रोकर नं ३१ मा जान्थेँ,कारोबार गर्न बैंक जानुपर्थ्याे । "
सो क्रममा बैंकको ढोकामा नपस्दै उनलाई पालेले परैबाट रोकेर “उता, उता” भनेर देखाउने गर्थे ।

"चेतना हामी सबैमा छ तर साना कुरा पनि हामी ख्याल गर्दैनौँ । जोसुकै आएपनि केकालागि आएको भनेर सोधीखोजी गर्नुपर्ने ठाउँमा हप्काएर भगाउन त हुँदैन "उनी मलिन आवाजमा भन्छन् ।

बाहिरको आवरण हेरेर, त्यस्तै विचार राखेर व्यवहार गर्दा उनलाई कैयौंपटक चोट परेको छ । बिदुरलाई मानिसले गर्ने गरेको त्यस्ता व्यवहारले, परबाट नै आंकलन गर्ने स्वभाव र खुलेर उनीसँग नै कुरा गरेर द्विविधा नहटाएको देख्दा ताजुब लाग्छ ।

यस्तै अर्को अनुभव पनि उनी सुनाउँछन् । एकदिन बैंक अफ काठमाण्डूमा डिभिडेन्ड लिन उनी लाइनमा बसेका थिए । सधैँ जस्तो उनलाई मानिसले आश्चर्यभावका साथ हेरिरहेका थिए । तर निकै बेर देखि हेरिरहेका एक व्यक्ति भने उनको निकट आई उनलाई भनेछन्,"कमसेकम एउटा जुत्ता किनेर लाउनुपर्छ।" बिदुरले जवाफ दिएछन्, "सुझाव दिएकोमा धन्यवाद तर तपाईँलाई यदि चित्त नै नबुझेको भए, जुत्ता किनेर ल्याइदिनु, म लगाउँछु ।" ती व्यक्ति केही नबोली फर्केर लाइनमा बसेछन् ।
बिदुर उक्त घटना सम्झदै भन्छन्, "जुत्ता लाउनुपर्छ मलाई थाहा छ । यो मेरो शरिर हो, पहिले लगाएर पनि हिँडेकै हो ।" 
जुत्ता नलगाउनु बिदुरको बाध्यता होईन,चाहना हो । उनले यस्ता धेरै अनुभव भोगेका छन् शेयर जीवनमा ।
उनी शुरुमा आइपिओ भर्थेँ । बाटोसम्म लाइन बस्नु्पर्थ्याे । तर प्राय सबै मानिसका नजर उनमा नै हुन्थ्यो । केहिले त अनावश्यक प्रश्न गरेर पनि हैरान बनाउँथे । उनलाई असहज महसुश भयो । ती घटनाले उनलाई आफ्नो मानसिकता दब्बेको भान भयो । आइपिओ भर्न उनले चटक्कै छोडिदिए ।

हाल भने प्रविधिले सजिलो बनाइदिएका कारण उनले आईपिओ भर्न थालेका छन् । प्रविधिका कारण उनलाई अहिले कारोबार गर्न सहज भएको छ । "बजार अहिले लगानीमैत्री र प्रविधिमैत्री भएको छ । कुनै झन्झट बेहोर्नु पर्दैन ।

केहीले उनलाई अब रहर पुगेको भए सन्त जीवन त्यागेर सामान्य जीवनतर्फ लाग्न पनि सुझाव दिने गरेका छन् । तर उनी भन्छन्,"त्यो उहाँहरुको सोंचाई हो । जसको मनमा जुन कुरा गडेर त्यसलाई आत्मसाथ गरेर हृदयदेखि ने जीवनभर पालना गर्छु भनेर लागेको छ भने उसले त्यो बाटो छोड्दैन । त्यसकारण म जीवनका अन्यकुरा सँग भिज्ने संभावना होला तर यो कर्म र विचार परिवर्तन हुँदैन ।"

• शेयर बजार नै कर्मथलो

शेयर कर्म जीवनभर कायम रहोस् भन्ने भावना छ बिदुरको । उनी भन्छन्,"यो मेरो नियमित कर्म हो । आध्यात्मिक जीवनजस्तै यो पनि मेरो अर्को जीवन हो । मेरो शास रहेसम्म यो जीवन म छोड्दिन । शेयर जीवनलाई म कहिल्यै घृणा,अपमान र यसमा घमण्ड पनि गर्ने छैन ।"

"वैकल्पिक पेशा बनाउन चाहनेकालागि पनि शेयर बजार उपयुक्त स्थान हो ।तर यदि कसैले यसलाई पेशाकै रुपमा लैजान चाहनुहुन्छ भने पनि राम्रो हो",उनी थप्छन् ।

बिदुर शेयर कारोबार गर्न चाहनेलाई सुझाउँछन्,"शेयरको लगानीले भविष्यमा हामीलाई थोरै पूँजीले पनि ठूलो कामकुरा गर्न सहज बनाईदिन्छ । आज लगानी गरेको रकम केही वर्षपछि बढ्छ भने स्वत नाफा भयो । लगानी गर्न इच्छुकले पर्याप्त ज्ञान लिएर प्रवेश गर्नुभयो भने राम्रो हुन्छ । क्षति बेहोर्न भन्दा केहि सिकेर आएमा फाइदा हुन्छ ।"

बिदुर पहिले अर्थसम्बन्धि पत्रपत्रिका हेर्ने गर्थे । उनी भन्छन्,"तर प्रविधिको विकाश भएसँगै अनलाईन समाचार पढेर बजारका बारेमा बुझ्ने गर्छु । बजारमा धेरै छलफल हुन्छ , ज्ञानको आदनप्रदान हुन्छ । लगानी गर्दा उचित अनुचित भन्ने बारेमा विश्लेषण हुन्छ । त्यसैलाई आधार मानेर कारोबार गर्ने गरेको छु ।" 

शेयर बजारमा बिदुरलाई खरिदबिक्रीका लागि कुनै कठिनाई छैन । उनले प्राइमो सेक्युरिटिजबाट १७ वर्षदेखि निरन्तर रुपमा कारोबार गर्दै आइरहेका छन् । अहिले कुनै चिन्ता छैन । उनी ढुक्कका साथ भन्छन् ।
शेयर कारोबार गर्दा आउने समस्याका बारेमा सन्त बिदुर भन्छन्,"लगानीकालागि रकम व्यवस्था गर्न, भनेको समयमा ऋण पाउन तथा तरलताका कारण कहिलेकाहिँ समस्या आउँछ । लगानीयोग्य रकम समयमा पाउन कठिन छ तर पनि बिस्तारै सजिलो हुँदै गएको छ ।"

कम्पनी रोज्न नसक्ने,क्षमता भन्दा धेरै चाहना गरेमा समस्या उत्पन्न हुनसक्ला नत्र यस क्षेत्रमा कुनै संघर्ष गर्नु नपर्ने उनको बुझाई छ । छलफलको भरमा आरामले जीविकोपार्जन गर्न सकिने भएकाले बिदुर शेयर बजारमा प्रशन्न छन् ।

बिदुर भट्टराई एक्लो सन्त हुन् जसले शेयर बजारमा खुलेर कारोबार गर्ने गरेका छन् ।