नेपाल राष्ट्र बैंकको १० महिनाको तथ्यांक अनुसार देशबाट बाहिरिने भन्दा देशमा भित्रिने रकम विस्तारै बढ्नै जान थालेको छ । राष्ट्र बैंकको गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले एक सार्वजनिक कार्यक्रममा देशको वैदेशिक सम्पत्ति रेमिट्यान्सको वृद्धि र पर्यटक आगमनमा भएको उत्साहजनक वृद्धिले भएको बताएका थिए । १० महिनाको तथ्यांक अनुसार देशको शोधनान्तर बचत ३ खर्ब ९२ अर्ब ६४ करोड पुगेको छ ।
आन्तरिक मागमा सुधार नहुँदा देशको आयात, निर्यात र समग्र व्यापार घाटामै गिरावट आएको छ । तथ्यांक अनुसार १० महिनामा नेपालको आयात २ दशमलब ४ प्रतिशतले निर्यात ३ दशमलब ६ प्रतिशतले र समग्र वस्तु व्यापार घाटा भने २ दशमलब ३ प्रतिशतले घटेको छ ।
कोरोना महामारी पछि देशमा पर्याप्त रोजगारी सिर्जना हुन नसक्दा धेरै भन्दा धेरै युवा वैदेशिक रोजगारीमा निस्किए । त्यस्तै गरी अर्को युवा समूह विदेश पढ्ने बहानामा विदेशिए । युवा उमेर समूहका धेरै जनसंख्या बाहिरिँदा देशको अर्थतन्त्रमा माग नै सिर्जना हुन नसक्दा अर्थतन्त्रले मन्दीको सामना गर्नुपरेको हो । आन्तरिक अर्थतन्त्र सुदृढ नभएपनि अहिले वैदेशिक रोजगारमा जाने कामदारले पठाएको रेमिट्यान्सका कारण नेपालको बाह्य अर्थतन्त्रमा भने समस्या छैन ।
चालु आवको १० महिनामा ११ खर्ब ९८ अर्ब रेमिट्यान्स नेपाल भित्रिइसकेको छ । यसले गर्दा नेपालको विदेशी मुद्रा सञ्चिति बढेर १९ खर्ब ४२ करोड ४० करोड रुपैयाँ पुगेको छ जुन अमेरिकी अमेरिकी डलरमा १४ अर्ब ५४ करोड हुन आउँछ । यो रकमले १२ दशमलब ६ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त हुने राष्ट्र बैंकको बुझाई छ । राष्ट्र बैंकले ६ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न मिल्ने वैदेशिक मुद्रा सञ्चिति उद्देश्य राखेको थियो । अहिले राष्ट्र बैंकको उद्देश्य भन्दा धेरै वैदेशिक मुद्रा सञ्चित भइरहेको छ । अर्थविद्हरुका अनसार चाहिने भन्दा बढी सञ्चिति पनि अर्थतन्त्रको लागि हानिकारक नै हुन आउँछ । पैसा भनेको धेरै भन्दा धेरै चलायमान बनाउनुपर्छ । देशलाई चाहिने रकम चलायमान नबनाई ढुकुटीमा सञ्चिति गरेर राख्दा यसले आन्तरिक अर्थतन्त्र गतिशील नभएको तिनीहरुको तर्क छ ।
देशमा बढ्दो रेमिट्यान्स बढ्दा त्यसको असर बैंक तथा वित्तीय संस्थामा पनि निक्षेप संकलन बढेको छ । राष्ट्र बैंकको अनुसार १० महिनामा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको निक्षेप ७.८ प्रतिशतले बढेको छ । निक्षेप वृद्धिका बाबजुद पनि बैंकहरुले कर्जा वृद्धि गर्न सकेको छैन । १० महिनामा बैंकहरुले निजी क्षेत्रमा प्रवाह गरेको कर्जा ४.७ प्रतिशतले मात्रै बढेको छ । कर्जाको माग बढ्न नसक्दा अहिले बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई पनि टाउको दुखाई त बनेको छ नै राष्ट्र बैंकलाई समेत यसले पिरोल्न थालेको छ । राष्ट्र बैंकले रिभर्स रिपोको माध्यमबाट अत्यधिक तरलता बजारबाट तानिरहेको छ । बैंकहरुले ४–५ प्रतिशतमा संकलन गरेको निक्षेप अहिले ३ प्रतिशतमा राष्ट्र बैंकमा पार्क गरिरहेका छन् ।
