भारतको सबैभन्दा ठूलो कम्पनी रिलायन्स इन्डस्ट्रीजको दूरसञ्चार कम्पनी, रिलायन्स जियो, संसारको दोस्रो ठूलो दूरसञ्चार कम्पनी हो। केवल ५ बर्ष पहिले शुरु भएको यो कम्पनीले हाल ६९ खर्ब राजस्व कमाउँछ, जबकि अर्को तीन वर्षमा यसले १०० खर्ब राजस्व आर्जन गर्न थाल्नेछ।

रिलायन्स जियो २०१६ मा शुरु भएको थियो

रिलायन्स इन्डस्ट्रीजले २०१६ मा रिलायन्स जियोको सुरुवात गरेको थियो। हाल भारतमा ४३ करोड ग्राहकहरुसहित ३७ प्रतिशत बजार हिस्सा ओगटेको छ। राजस्वको हिसाबले यसको हिस्सा ३९ प्रतिशत छ। रिलायन्सले रिलायन्स जियो इन्फोकमको नामबाट यो दूरसञ्चार कम्पनी चलाउँछ। जियो ५ सेप्टेम्बर २०१६ मा शुरू भएको थियो र जियो वेलकम अफरबाट शुरू भएको थियो।

जापानमा १ जीबी डाटाको लागि ३० डलर तिर्नुपर्थ्याे

जियोको लञ्चको समयमा, जापानमा १ जीबी डाटाको लागी ३० डलर तिर्नु पथ्र्योे। कोरियामा १८ डलर शुल्क लाग्थ्यो। बेलायत, चीन र जर्मनीले १५-१५ डलर, अमेरिकाले १० र भारतले ४ डलर शुल्क लिन्थे। तर जियोले यसलाई एक डलर शुल्कमा शुरू गर्यो। यस अफर अन्तर्गत, फोरजी सेवाहरु ग्राहकहरुलाई पहिलो ३ महिनासम्म सित्तैमा प्रदान गरिएको थियो, त्यसपछि यसलाई मार्च २०१७ सम्म विस्तार गरिएको थियो। यस अवधिमा, कम्पनीले पहिलो महिनामा १.६ करोड ग्राहकहरु जोडे। ८३ दिनमा ५ करोड ग्राहक बने र १७० दिन (२१ फेब्रुअरी २०१७ सम्ममा) १० करोड ग्राहक बने।

१ डिसेम्बर २०१६ मा ह्याप्पी न्यू अफर लञ्च गर्यो

२१ अक्टोबर २०१६ मा रिलायन्स रिटेलले एलवाइएफ एफवान भीओएलटिइ फीचर फोन लन्च गर्यो। १ डिसेम्बर २०१६ मा कम्पनीले ह्याप्पी न्यू अफर शुरु गर्यो। अप्रिल १, २०१७ मा, कम्पनीले निःशुल्क अफर बन्द गर्यो र १४९ अथवा ४ हजार ९९९ रुपियाँको मासिक योजनाहरु शुरू गर्यो। यस समयमा जियो प्राइमका ग्राहकहरुको संख्या ७ करोड नाघ्यो। ६ अप्रिल २०१७ मा, कम्पनीलाई दूरसञ्चार नियामक ट्राईले तीन महिनाको लागी निःशुल्क सुविधाहरु बन्द गर्न आदेश दियो।

११ अप्रिल २०१७ देखि धन धना धन योजना शुरू

११ अप्रिल २०१७ मा जियोले धन धना धन योजना शुरू गर्यो जुन प्रति महिना ३०९ रुपियाँ थियो। कम्पनीले २८ डिसेम्बर २०१७ मा रिलायन्स कम्युनिकेशन्सको वायरलेस इन्फ्रा एसेट्स कब्जा गर्यो। रिलायन्स कम्युनिकेशन अनिल अम्बानीको एक कम्पनी थियो। २५ जनवरी २०१८ मा, जियो फोन योजना शुरू भएको थियो जुन प्रतिमहिना ४९ रुपियाँ थियो।

जियो प्राइम ग्राहकको संख्या १७.५ करोड पुगेको छ

३० मार्च २०१८ मा, कम्पनीका जियो प्राइम ग्राहकहरुको संख्या १७.५ करोडसम्म पुग्यो र यो सदस्यता बढाएर ३१ मार्च २०१९ सम्म विस्तार गरियो। १० मे २०१८ मा यसले जियो पोस्टपेड सेवा मासिक १९९ रुपियाँबाट शुरू गर्यो। १७ अक्टोबर २०१८ मा, यसले डाटाकम, डेन नेटवर्क र ह्याथवे केबलमा लगानीको घोषणा गर्यो।

२०१९ मा कम्पनीले जियो फाइबर लन्च गरेको थियो

५ सेप्टेम्बर, २०१९ मा, कम्पनीले जियो फाइबर शुरू गर्यो र ८ हजार ४९९ तथा ६९९ रुपियाँ प्रतिमहिनाको योजनाहरु शुरू गर्यो। २५ अक्टोबर २०१९ मा, यसले जियो प्लेटफर्म सेटअप गर्यो। १९ जुन २०२० मा कम्पनीले आफलाई विश्वव्यापी लगानीकर्ताहरुबाट १ लाख १५ हजार ६९३ करोड रुपियाँको लगानी प्राप्त गरेको बताएको थियो। यसले मार्च २०२१ मा ५७ हजार १२३ करोडको स्पेक्ट्रम पनि किनेको छ।

अप्रिल २०११ सम्म, देशमा कुल १५ टेलिकम कम्पनीहरु थिए

अप्रिल २०११ सम्ममा भारतमा १५ टेलिकम कम्पनीहरु थिए, जबकि अहिले केबल ५ कम्पनीहरु छन्। यस क्रममा, केहि साना कम्पनीहरु बन्द भए, जबकि केहि कम्पनीहरु अन्य कम्पनीहरुसंग मर्ज भयो। जे होस्, एयरटेलले यसको फाइदा उठायो र उसले भिडियोकन टाटा टेली, टाटा टेलिनोरका ग्राहकहरुलाई ताने र उनीहरुको स्पेक्ट्रम पनि लियो। भोडाफोन इण्डिया आइडिया सेलुलर यसै समयमा मर्ज भएको थियो।

१५ कम्पनीहरु एयरटेल, भोडाफोन, आइडिया, आरकोम, टाटाटेली, एयरसेल, यूनिटेक, एमटीएस, लूप, भिडियोकन, एचएफसीएल, एसटेली, एमटीएनएल, बीएसएनएल र एटिसलाट थिए।

आरकमले २०१७ मा दिवालियापनको लागी आवेदन दिएको थियो

२०१६ मा जियो आएपछि आरकमले अक्टोबर २०१७ मा दिवालियापनको लागी निवेदन दियो। भोडाफोन अगस्त २०१८ मा आइडियासंग मर्ज भयो। जून २०१२ को तथ्यांक अनुसार जियोको ३७ प्रतिशत बजार हिस्सा थियो, जुन मार्च २०१७ मा ९ प्रतिशत थियो। एयरटेलसँग २९.८ प्रतिशत हिस्सेदारी छ, जुन मार्च २०१७ मा ३१.९ प्रतिशत थियो। भोडाफोन आइडियाको २३% हिस्सेदारी छ, जुन त्यो समयमा ३४.६ प्रतिशत थियो। जियोको लञ्चपछि भारती एयरटेलले ५.५ प्रतिशत र भोडाफोनले १३ प्रतिशत बजार हिस्सा गुमायो। दुई अन्य अपरेटरहरुले १६.८ प्रतिशत बजार हिस्सा गुमाए।

जियो संसारको दोस्रो ठूलो अपरेटर हो

सम्पूर्ण विश्वको सन्दर्भमा, जियो संसारको दोस्रो ठूलो अपरेटर हो। चाइना मोबाइल नम्बर एकमा छ। चाइना मोबाइलका ९४.६ करोड ग्राहक छन्। जियोसँग ४३.७ करोड ग्राहकहरु छन्। चाइना टेलिकमसँग ३८.२ करोड र एयरटेलसँग ३५.२ करोड ग्राहक छन्। जियोको यो सफलतामा पहिलो डिस्काउण्ड ट्यारिफको दोहोरो रणनीति र सब्सिडी फोन थियो। त्यसपछि कम्पनीले स्पेक्ट्रम र फाइबरमा भारी लगानी गर्यो। यो अनलाइन शिक्षा र चिकित्सा क्षेत्रको लागी उपयोगी भयो।

२५० रुपियाँ प्रति महिना थियो १ जीबी डाटाको मूल्य थियो

जियोभन्दा पहिले, भारतका ग्राहकहरु १ जीबी डाटाको लागी प्रत्येक महिना २५० रुपियाँ तिर्थे। कल शुल्क ६५ देखि ७० पैसा हुन्थ्यो। जब जियो निःशुल्क शुरू भयो, ग्राहकहरुलाई चिठ्ठा पर्यो। साथै, जब जियोको ट्यारिफ शुरू भयो, तब यो अन्य कम्पनीहरुको तुलनामा १५-२० प्रतिशत कम थियो। जियोको लञ्चको समयमा, जापानमा एक गीगाबाइट (जीबी) को लागत ३० डलर थियो, जबकि कोरियामा १८ डलर, ब्रिटेन, चीन र जर्मनीमा १५-१५ डलर, अमेरिकामा १० डलर र भारतमा ४ डलर शुल्क लाग्थ्यो। तर जियोले यसलाई एक डलर शुल्कबाट शुरू गर्यो।

जियो अफरको समयमा ग्राहकहरुले जियो सिनेमा, जियो टीभी, जियो म्यूजिक, माई जियो, जियो नेट, जियो सेक्यूरिटी, जियो फोरजी भ्वाइस जस्ता सुविधाहरु प्राप्त गरे। यसमा हजारौँ फिल्महरु, गीतहरु, ३५० लाइभ टिभी च्यानलहरु, भिडियो आदि दिइएको थियो। जियोलाई नम्बर एक बनाउन कम्पनीले पछिल्लो पाँच वर्षमा १.५० खर्ब रुपियाँ लगानी गरेको छ।

जियोका लागि आगामी प्रमुख कदम दीवाली हो

जियोका लागी अर्को प्रमुख स्टप दिवाली हो। यसैबीच, जियोले गुगलको सहयोगमा सस्तो स्मार्टफोन लञ्च गर्नेछ। यद्यपि, यो सेप्टेम्बरमा शुरू गर्ने योजना थियो, तर यसलाई स्थगित गरियो। आईसीआईसीआई डाइरेक्टले आफ्नो रिपोर्टमा अनुमान गरेको छ कि जियोको राजस्व आर्थिक वर्ष २०२३ मा ९ खर्ब ६१ अर्ब ९९ करोड रुपियाँ हुनसक्छ। यो २०२१ को आर्थिक वर्षमा ६ खर्ब ९० अर्ब थियो। त्यस अनुसार, आर्थिक वर्ष २०२४ सम्म, कम्पनीले १०० खर्ब राजस्व प्राप्त गर्न सक्छ।

२०२३ मा प्रतिग्राहक कमाई १७२ रुपियाँ हुनसक्छ

त्यसैगरी, २०२३ मा प्रत्येक ग्राहकबाट यसको कमाई १७२ रुपियाँ हुनसक्छ, जुन अहिले १४३ रुपियाँ छ। यस समयमा यसको ग्राहकहरुको संख्या ४८ करोडसम्म पुग्नसक्छ। अहिले यो संख्या ४२.६ करोड छ। यसको लाभको बारेमा कुरा गर्दै गर्दा, २०२३ मा, वार्षिक फाइदा १ खर्ब ७२ अर्ब ३१ करोड़ रुपियाँ हुनसक्छ। वर्तमान नाफा १ खर्ब २० खर्ब १५ करोड रुपियाँ छ। यसको वृद्धि आगामी तीन वर्षमा १९.८ प्रतिशत (वार्षिक औसत) हुने सम्भावना छ।